STUTT LÝSING
Nemendur skoða mynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More frá ýmsum þjóðum eða listamönnum og búa til munstraða skál.
HÆFNIVIÐMIÐ
Hæfniviðmið fyrir sjónlistir
Við lok 7. og 10. bekkjar getur nemandi
- gert grein fyrir margvíslegum tilgangi myndlistar og hönnunar og sett hann í persónulegt, menningarlegt og sögulegt samhengi.
KVEIKJA
Skoðið myndina Himinn eftir Henri Matisse (1869–1954). Leitarorð: The sky Matisse
Hvað sjáið þið á myndinni? Fljúgandi fugla eða formLögun sýnilegra forma geta bæði verið geometrísk eða lífræn. Form geta bæði verið huglæg og sýnileg. Huglæg form birtast ekki á myndfletinum heldur eru þau formin sem við sjáum fyrir okkur sem form, þegar augun mynda línur á milli mismunandi eininga á myndfletinum. Form hafa ólíka liti og ólíka áferð. More af fuglum? Er þetta mynd eða mynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More?
Hver er munurinn á mynstri og mynd?
Nú ætlum við að skoða mynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More. Fólk hefur skreytt hús, föt og nytjahluti með mynstri í langan tíma. MynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More getur oft verið einhvers konar táknHlutur eða fyrirbæri sem látinn er tákna eitthvað annað en hann í rauninni er. More og haft merkingu, þ.e. táknræna merkingu. Það getur verið táknHlutur eða fyrirbæri sem látinn er tákna eitthvað annað en hann í rauninni er. More fyrir t.d. öldur hafsins og laufblöð skóganna. Sum mynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More eru upphaflega myndir sem hafa verið einfaldaðar og hafa jafnvel þróast í að vera stærðfræðileg mynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More.
FRAMKVÆMD
- Nemendur skoða mynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More frá ýmsum þjóðum eða listamönnum. Þeir vinna hver og einn eða tveir og tveir saman að þekkingaröflun á netinu eða í bókum.
- Við skoðun á að leggja sig fram við að fylgja línum í mynstrinu og skoða t.d. hvort þær skarast, skerist eða bindist öðrum línum og þá á hvaða hátt, t.d. með einhvers konar hnútum.
- Ýmsar tegundir mynsturs er jafnframt hægt að kanna, t.d. mynsturbekki, símynstur, speglun og stærðfræðileg mynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More.
- Nemendur velja mynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More, hluta úr mynstri eða þróa sitt eigið frá eigin hugmynd til að vinna með, en þeir þurfa að kynna sér uppruna mynstursins, frá hvaða landi eða listamanni það er.
- Því næst teikna nemendur upp mynstrið í þeirri stærð sem þeir ætla að setja á skálina og klippa það út. Hrein og frekar stór mynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More er þægilegt að vinna með í byrjun.
- Næst þarf að teikna skál sem passar fyrir mynstrið. Hún þarf að vera með áætluð mál í hæð og breidd.
- Nú tekur við mótun á skál. Sjá nánar um slönguaðferð á bls. 31 í bókinni Leirmótun-keramik fyrir alla.
- Eftir að skálin hefur verið hrábrennd er mynstrið teiknað á hana með blýanti (blýantsförin hverfa í brennslunni).
- Mynstrið er málað á skálina með undirglerungslit, oxíðum eða leirlit, sjá bls. 45–47. Athugið að oxíð geta smitast aðeins út.
- Þá er glerjað yfir með því að dýfa í glæran glerung eða mála með pensilglerungi. Einnig er hægt að mála mynstrið á með mismunandi lituðum pensilglerungum, sjá bls. 50–51.
- Ef það á ekki að vera mynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More innan í skálinni þá er hægt að hella glerung í hana að innan, sjá bls. 49.
- Þegar búið er að gljábrenna allar skálarnar halda nemendur kynningu á sínu mynstri/skál, þar sem skálarnar og teikningar af mynstrinu eru til sýnis.
- Verkefnið hentar einnig vel fyrir þá sem vilja búa til vasa.
UMRÆÐUSPURNINGAR
Hvaðan er mynstrið þitt? Táknar það eitthvað ákveðið? Hvers konar mynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More er það, er það mynsturbekkur, símynstur, speglað mynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More eða stærðfræðilegt? Hugsaðir þú formið fyrir mynstrið eða mynstrið fyrir formið? Finnst þér formið og mynstrið ganga vel saman hjá þér?
ÍTAREFNI
Leitarorð: Yayoi Kusama | pattern | artistic geometric patterns | mandala
ALDUR
Miðstig
Unglingastig
GRUNNÞÆTTIR
T.d. læsi, lýðræði og mannréttindi, sjálfbærni, sköpun
FJÖLDI KENNSLUSTUNDA
3 x 80 mínútur
ÞVERFAGLEG TENGING
T.d. samþættingarverkefni sjónlista og samfélagsgreina (landafræði, samfélagsfræði). Einnig hægt að tengja við stærðfræði.
EFNI OG ÁHÖLD
- 1–2 dagblaðsarkir
- blað
- blýantur
- bækur um myndlistList sem byggist á einhvers konar myndum, til að mynda málverk. More og handverk með mynsturgerð eða netið
- glerungar
- hvasst verkfæri eða gaffall
- hvítur steinleirSteinleir er oftast grá- eða brúnleitur og það eru málmsölt og ýmis lífræn efni sem gefa honum ólíka liti og áferð. Hægt er að nota hann í alla leirmótun, bæði fyrir nytjahluti og skúlptúra. Hann er oftast brenndur á bilinu 1240-1290°C og gerir þessi mikli hiti hann sterkan. Steinleirinn er því ekki gljúpur eins og jarðleirinn, sem þýðir að hann heldur vatni. Algengt er að gólfflísar séu unnar í steinleir svo og ýmsir nytjahlutir. More ca. 1 kg í skál sem er 15 x 15 sm
- kefli
- leirlitir
- leirlím
- módelpinni
- penslar
- plastpoki
- skál með vatni eða úðabrúsi
- skurðarvír
- sköfur, ein mjúk og ein hörð
- snúningsdiskur (má sleppa)
- viðarplata
- viðarspaði
HUGTÖK
GlerungurGlerungur er gler og önnur steinefni sem blandað er saman í ákveðnum hlutföllum þannig að þau bráðni og haldist á leirmunum í gegnum háan hita, harðni og festist á þeim við kólnun. Leirmunir eru glerjaðir til að gera þá sterkari og til að gefa þeim liti, áferð og skreytingu. More
Gljábrennsla
Leirlitur
MynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More
Oxíðum
PensilglerungurGlerungur er gler og önnur steinefni sem blandað er saman í ákveðnum hlutföllum þannig að þau bráðni og haldist á leirmunum í gegnum háan hita, harðni og festist á þeim við kólnun. Pensilglerungar, líka kallaðir leirglerungar eða slippglerungar (dregið af enska orðinu slipglaze), innihalda sérstakan leir og þess vegna er hægt að mála með þeim með pensli á hrábrennda hluti. More
SlönguaðferðAðferðin felst í því að búnar eru til lengjur úr leir og þeim síðan vafið upp hring eftir hring. Að lokum er yfirborðið sléttað út með fingrum eða sköfu. More
Speglun
Undirglerungslitur
LISTAMENN
S.s. Yayoi Kusama
LISTASAGA
T.d. Keltar og norrænir menn, SamtímalistHugtakið samtímalist nær yfir list samtímans. Helsta einkenni hennar er frelsi listamannsins til þess að beita ólíkum stíl og tæknibrögðum. Þess vegna er hugtakið samtímalist fremur safnheiti en nafn á tiltekinni stefnu eða stíl. Listamenn dagsins í dag hafa nánast ótakmarkað val um efnivið og efnistök. Þeir geta málað hefðbundin olíumálverk, tekið ljósmyndir, sýnt gjörninga, unnið vídeóverk eða jafnvel notað demanta og dýrahræ í verk sín. Samtímalist er, rétt eins og eldri list, oft andsvar við eða þróun frá eldri stefnum eða stílum. Listamenn geta tjáð afstöðu sína með verkum sínum eða vakið áhorfendur til umhugsunar. More
HÖFUNDUR
ⓒ Kristín Ísleifsdóttir
Menntamálastofnun 2022
