STUTT LÝSING
Nemendur rannsaka mynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More og hvernig þau eru byggð upp. Síðan búa þau til sínar eigin flísar, annaðhvort á gólf eða veggi, innan dyra eða utan.
HÆFNIVIÐMIÐ
Hæfniviðmið fyrir sjónlistir
Við lok 7. bekkjar getur nemandi …
• byggt eigin listsköpun á hugmyndavinnu tengdri ímyndun, rannsóknum og reynslu
• unnið hugmynd frá skissu að lokaverki bæði fyrir tví- og þrívíð verk
• fjallað um eigin verk og annarra í virku samtali við aðra nemendur
Við lok 10. bekkjar getur nemandi …
• sýnt og útskýrt vinnuferli frá hugmynd að lokaverki sem felur m.a. í sér upplýsingaöflun,
tilraunir og samtal
• skrásett og sett fram hugmyndir á fjölbreyttan hátt byggðar á eigin ímyndunarafli og/eða
rannsókn, myndrænt eða í texta
Hæfniviðmið fyrir stærðfræði
Við lok 7. bekkjar getur nemandi …
• rannsakað og sett fram talnamynstur á skipulegan hátt og unnið með regluleika í rúmfræði,
lýst mynstrum og venslum með tölum, myndum, orðum og á táknmáli algebrunnar
• speglað, snúið og hliðrað flatarmyndum við rannsóknir á mynstrum sem þekja flötinn
Við lok 10. bekkjar getur nemandi …
• rannsakað mynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More og alhæft um þau, leyst jöfnur, notað breytistærðir og lýst sambandi
þeirra með stæðum og föllum
KVEIKJA
Sjáið þið einhver mynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More hér í skólastofunni? MynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More er að finna alls staðar í kringum okkur,
hvort sem það er á fötum, veggjum eða gólfum í byggingum, borðbúnaði, textíl eins og gardínum
og dúkum, listaverkum, bíldekkjum og svo mætti lengi telja. MynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More er líka að finna úti í
náttúrunni á dýrum og jurtum.
Nú eigið þið að búa til ykkar eigin mynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More og hugsa að það sé fyrir flísar, annaðhvort á gólf eða
veggi, innan dyra eða utan. Áður en þið gerið það þurfið þið að rannsaka mynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More og hvernig þau
eru byggð upp.
FRAMKVÆMD
Nemendur kynna sér mynsturbúta, þökun í myndsköpun, mynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More með hringfara, boga og línur, mynstureiningar og fleira ef tími vinnst til. Hver nemandi velur sér þá aðferð sem hann óskar.
Hér er gefið dæmi um flísagerð út frá mynstri hollenska listamannsins M.C. Escher fuglfiskur (e.birdfish). Sjá mynstrið hér.
Mynstrið er teiknað á blað og miðað er við að leirflís eða flísar séu unnar út frá hluta mynstursins eins og hér sést. Sá hluti er teiknaður upp og klipptur út sem snið fyrir leirflís. Mynstrið er málað með þekjulitum í þeim lit sem flísin á að vera.
Mynstrið er teiknað á blað og miðað er við að leirflís eða flísar séu unnar út frá hluta mynstursins eins og hér sést. Sá hluti er teiknaður upp og klipptur út sem snið fyrir leirflís. Mynstrið er málað með þekjulitum í þeim lit sem flísin á að vera.
1.
Hnoðaður leirinn er skorinn niður í plötur fyrir hvern nemanda (sjá hér til hliðar) eða skorinn út í leirplötu, sjá plötuaðferð bls. 34 Leirmótun-keramik fyrir alla. Hægt er að gera það með eftirfarandi hætti:
2.
Nemendur vinna sínar flísar með því að skera út formLögun sýnilegra forma geta bæði verið geometrísk eða lífræn. Form geta bæði verið huglæg og sýnileg. Huglæg form birtast ekki á myndfletinum heldur eru þau formin sem við sjáum fyrir okkur sem form, þegar augun mynda línur á milli mismunandi eininga á myndfletinum. Form hafa ólíka liti og ólíka áferð. More þeirra í leirplötuna, vinna áferðÚtlit yfirborðs. Áferð er fjölbreytt, hún getur verið gróf, slétt, loðin, hrjúf o.s.frv. Hægt er að tala um áferð á þrívíðum hlut eins og stein, hraunmola og trékassa. Þá er vísað í snertingu. En það er líka hægt að tala um áferð teikningar og málverks. Þá er vísað í það sem augað sér. (e. texture) More eða teikna mynd með oddhvössu
verkfæri eða slétta hana vel, ef mála á mynd á hana eftir hrábrennslu.
Flísin er látin þorna undir viðarplötu svo að hún beyglist ekki. Þegar hún er orðin þurr eða eftir hrábrennslu er hún máluð með
leirlit, sjá á bls. 45–47, og glerjuð með glærum glerung. Það má líka mála hana með pensilglerung, bls. 50–51.
UMRÆÐUSPURNINGAR
Segið nú frá mynstrunum ykkar. Hvers konar mynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More völdið þið að vinna með eða búa til?
Eru flutningar í mynstrum ykkar t.d. speglun, hliðrun eða snúningur í þeim?
Ef ekki hvað viljið þið segja um þau?
ÍTAREFNI
Vefsíða M.C.Escher.
ALDUR
Miðstig
Unglingastig
GRUNNÞÆTTIR
Læsi, sjálfbærni og sköpun
FJÖLDI KENNSLUSTUNDA
Ca. 2 x 80 mínútur
ÞVERFAGLEG TENGING
Samþættingarverkefni sjónlista og stærðfræði
EFNI OG ÁHÖLD
- akrýllitirAkrýl er málning sem gerð er úr litadufti, vatni og plastbindiefni. Akrýllitir þorna mjög hratt. Hægt er að nota vatn til að blanda litina en þegar þeir eru þornaðir hrinda þeir vatni frá sér. More
- blýantur
- glerungar
- hnífur
- hringfari, reglustika (ef með þarf)
- hvítur steinleirSteinleir er oftast grá- eða brúnleitur og það eru málmsölt og ýmis lífræn efni sem gefa honum ólíka liti og áferð. Hægt er að nota hann í alla leirmótun, bæði fyrir nytjahluti og skúlptúra. Hann er oftast brenndur á bilinu 1240-1290°C og gerir þessi mikli hiti hann sterkan. Steinleirinn er því ekki gljúpur eins og jarðleirinn, sem þýðir að hann heldur vatni. Algengt er að gólfflísar séu unnar í steinleir svo og ýmsir nytjahlutir. More; magn eftir stærð og aðferð
- kefli
- leirlitir
- netið og stærðfræðibókin MynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More
- pappír
- penslar
- skæri
- sköfur
- viðarplata
HUGTÖK
GlerungurGlerungur er gler og önnur steinefni sem blandað er saman í ákveðnum hlutföllum þannig að þau bráðni og haldist á leirmunum í gegnum háan hita, harðni og festist á þeim við kólnun. Leirmunir eru glerjaðir til að gera þá sterkari og til að gefa þeim liti, áferð og skreytingu. More
Hrábrennsla
Leirlitur
MynsturMynstur er gert með því að endurtaka sömu formin eða litina aftur og aftur á sama hátt. Hugurinn leitar þá ósjálfrátt eftir reglu í endurtekningunni og greinir mynstur. Mynstur er reglulegt þegar endurtekningin er alltaf eins en ef að listamaðurinn endurtekur formin og litina á ólíkan máta er mynstrið óreglulegt. More
PensilglerungurGlerungur er gler og önnur steinefni sem blandað er saman í ákveðnum hlutföllum þannig að þau bráðni og haldist á leirmunum í gegnum háan hita, harðni og festist á þeim við kólnun. Pensilglerungar, líka kallaðir leirglerungar eða slippglerungar (dregið af enska orðinu slipglaze), innihalda sérstakan leir og þess vegna er hægt að mála með þeim með pensli á hrábrennda hluti. More
Plötuaðferð
LISTAMENN
M.C. Escher
LISTASAGA
Að eigin vali
HÖFUNDUR
ⓒ Kristín Ísleifsdóttir
Menntamálastofnun 2022