Fjall, lágmynd

Hver nemandi velur sér fjall til að rannsaka, teikna og móta.

Hæfniviðmið fyrir sjónlistir
Við lok 7. bekkjar getur nemandi …
• byggt eigin listsköpun á hugmyndavinnu tengdri ímyndun, rannsóknum og reynslu
• fjallað um eigin verk og annarra í virku samtali við aðra nemendur
Við lok 10. bekkjar getur nemandi …
• sýnt og útskýrt vinnuferli frá hugmynd að lokaverki sem felur m.a. í sér upplýsingaöflun,
tilraunir og samtal
• skrásett og sett fram hugmyndir á fjölbreyttan hátt byggðar á eigin ímyndunarafli og/eða
rannsókn, myndrænt og/eða í texta

Hæfniviðmið fyrir náttúrufræði
Við lok 7. bekkjar getur nemandi …
• útskýrt texta um náttúruvísindi sér til gagns og farið eftir einföldum, munnlegum
og skriflegum leiðbeiningum
• beitt vísindalegum vinnubrögðum við öflun einfaldra upplýsinga innan náttúruvísinda
og útskýrt ferlið
• sett fram og rætt niðurstöður athugana á skýran og skipulegan hátt, hlustað á,
metið og rætt hugmyndir annarra.
Við lok 10. bekkjar getur nemandi …
• framkvæmt og útskýrt sérhannaðar eða eigin athuganir úti og inni lesið texta um
náttúrufræði sér til gagns, umorðað hann og túlkað myndefniÞað sem listamaður velur að mála hverju sinni. Einnig kallað mótíf. More honum tengt
• aflað sér upplýsinga um náttúruvísindi úr heimildum á íslensku og erlendum málum
• dregið ályktanir af gögnum og gefið ólíkar skýringar með því að nota ólík sjónarhornSjónarhorn vísar í að hægt er að skoða sama hlutinn frá ólíkri staðsetningu. Við getum horft framan frá, aftan frá, neðan frá og frá hlið. Sjónarhorn getur líka vísað í að ólíkar manneskjur séu að horfa á hlutinn t.d. sjónarhorn barns eða sjónarhorn fullorðinna. Þeir sjá hlutina á ólíkan hátt, bæði ef tekið er mið af augunum og líka huganum. More

Teljið upp nöfn á einhverjum fjöllum á Íslandi sem þið þekkið. Eru þau eldfjöll?
Hvernig væri landslagið á þeim stað sem fjallið er ef þar væri ekki fjall? Hefur fjallið áhrif á
nærliggjandi byggð eða er ef til vill engin byggð nálægt fjallinu og af hverju skyldi það þá vera?

Hver nemandi velur sér fjall til að rannsaka, teikna og móta. Þeir sem eru ákveðnir frá byrjun hvaða
fjall þeir vilja vinna með, afla sér heimilda á netinu og/eða í bókum um fjallið, hinir finna sér fjall
og fara síðan í heimildavinnuna.

Þegar heimildavinnu er lokið þurfa nemendur að teikna fjallið í þeirri stærð sem þeir ætla að móta
það og skoða vel liti og áferðÚtlit yfirborðs. Áferð er fjölbreytt, hún getur verið gróf, slétt, loðin, hrjúf o.s.frv. Hægt er að tala um áferð á þrívíðum hlut eins og stein, hraunmola og trékassa. Þá er vísað í snertingu. En það er líka hægt að tala um áferð teikningar og málverks. Þá er vísað í það sem augað sér. (e. texture) More þess, t.d. á hrauni eða klettabeltum. Ef tíminn er naumur er hægt að
taka ljósrit, stækka það eða minnka og vinna eftir því þegar mótað er

1.
Leir er flattur út með plötuaðferð, sjá bls. 34 í bókinni Leirmótun-keramik fyrir alla. FormLögun sýnilegra forma geta bæði verið geometrísk eða lífræn. Form geta bæði verið huglæg og sýnileg. Huglæg form birtast ekki á myndfletinum heldur eru þau formin sem við sjáum fyrir okkur sem form, þegar augun mynda línur á milli mismunandi eininga á myndfletinum. Form hafa ólíka liti og ólíka áferð. More fjallsins er skorið út eftir sniði sem klippt er út af teikningu eða ljósriti og lagt á spónaplötu.

2.
Nú er áferðÚtlit yfirborðs. Áferð er fjölbreytt, hún getur verið gróf, slétt, loðin, hrjúf o.s.frv. Hægt er að tala um áferð á þrívíðum hlut eins og stein, hraunmola og trékassa. Þá er vísað í snertingu. En það er líka hægt að tala um áferð teikningar og málverks. Þá er vísað í það sem augað sér. (e. texture) More og litir kannaðir og helstu línur fjallsins „teiknaðar“ í leirinn með módelpinna, annaðhvort í gegnum pappírinn eða beint á leirinn

3.
Myndin er byggð smátt og smátt upp með því að bæta leir við grunnflötinn. Það er gert með því að þrýsta leirbútum meðfingrum og móta síðan með módelpinna. Leirinn þarf að vera frekar blautur svo að hann límist vel á grunnflötinn.

4.
Þegar mótuninni er lokið er áferðÚtlit yfirborðs. Áferð er fjölbreytt, hún getur verið gróf, slétt, loðin, hrjúf o.s.frv. Hægt er að tala um áferð á þrívíðum hlut eins og stein, hraunmola og trékassa. Þá er vísað í snertingu. En það er líka hægt að tala um áferð teikningar og málverks. Þá er vísað í það sem augað sér. (e. texture) More gerð með ýmsum verkfærum, sem geta verið gafflar, litlir vírburstar, harðir tannburstar eða
hvaða verkfæri sem er. Ekki má gleyma að huga að uppsetningu myndarinnar og ef á að hengja hana upp þarf eða gera eitt gat í miðjuna eða tvö sitt hvorum megin efst. Ef myndin á að standa þarf að líma litlar leirplötur aftan á hana á tveimur stöðum. Myndin er látin liggja á spónaplötunni í nokkra daga og þá er hún hrábrennd.

5.
Eftir hrábrennslu er málað á myndina með leirlit, hér svörtum sjá bls. 46–47, þar sem hún á að vera dökk.

6.
Leirliturinn er þveginn af að mestu með rökum svampi þannig að hann þekur aðeins að hluta til.

7.
Því næst er hvítur leirlitur, sjá bls. 47, málaður á þar sem snjór á að vera.

8.
Aftur er notaður rakur svampur til að má litinn út að hluta. Liturinn næst öðruvísi af ef svampurinn er vel undinn.

9.
Til þess að fá réttan lit á leirlitina þarf að glerja yfir með glærum glerung. Ef glerungurinn er með glansandi áferðÚtlit yfirborðs. Áferð er fjölbreytt, hún getur verið gróf, slétt, loðin, hrjúf o.s.frv. Hægt er að tala um áferð á þrívíðum hlut eins og stein, hraunmola og trékassa. Þá er vísað í snertingu. En það er líka hægt að tala um áferð teikningar og málverks. Þá er vísað í það sem augað sér. (e. texture) More, þ.e. ekki mattur, er betra að þynna hann til helminga, hvort sem dýptDýpt getur bæði vísað í dýpt myndbyggingarinnar s.s. litadýpt, fjarvíddartilfinningu og heildarmyndina. Listaverk með mikla dýpt hefur bæði forgrunn, miðrými og bakgrunn. Einnig er stundum talað um dýpt ef inntak myndefnisins hefur skýra djúpa samfélagslega skírskotun. More er í glerung eða pensilglerungurGlerungur er gler og önnur steinefni sem blandað er saman í ákveðnum hlutföllum þannig að þau bráðni og haldist á leirmunum í gegnum háan hita, harðni og festist á þeim við kólnun. Pensilglerungar, líka kallaðir leirglerungar eða slippglerungar (dregið af enska orðinu slipglaze), innihalda sérstakan leir og þess vegna er hægt að mála með þeim með pensli á hrábrennda hluti. More notaður, sjá bls. 50–51.

10.
Framsetning verkefnis getur verið á ýmsa vegu. Hún getur verið þannig að fjöllin séu sett inn á eða við landakort og þá unnið að því
í hópverkefni. Annað dæmi er að ljósmynda leirfjallið í einhverju umhverfi með himin eða haf í bakgrunn. Sjá myndir. Lágmyndin af Herðubreið er mótuð, máluð með leirlit, glerjuð með þunnum glærum pensilglerung og brennd við 1060 °C.
Nemendur kynna verkefni sín og segja frá þeim upplýsingum sem þeir öfluðu sér um fjallið sem þeir völdu.

Ísland, hér búum við, nemendabók, 2018, Hilmar Egill Sveinbjörnsson
Ísland, hér búum við, verkefnabók, 2018, Hilmar Egill Sveinbjörnsson
Íslandskort barnanna, 2018, Jean Antoine Posocco
Kortavefsjá Menntamálastofnunar, sjá Fjöll, 2014, Guðrún Jóna Óskarsdóttir og Tryggvi Jakobsson

Annars konar verkefni
Textílmennt – Að vefa utan vefstóls – Fjallið fagra