Skip to main content

Á Íslandi hefur listsköpun verið samofin lífi þjóðarinnar alla tíð, rétt eins og í öðrum löndum. Hér hafa varðveist merkilegir gripir frá landnámsöld, m.a. lítið Þórslíkneski sem fannst við Eyjafjörð og lítið mannslíkan úr hvalbeini sem fannst í heiðnu kumli frá 10. öld. Munirnir eru varðveittir á Þjóðminjasafninu en við vitum ekki hvar þeir voru búnir til.

Þórslíkneski
Þórslíkneski.
Þjóðminjasafnið: 10880/1930-287

Hér á landi voru ellefu klaustur á kaþólskum tíma frá um 1000–1550. Ætla má að þar hafi verið vísir að listnámi eða fólk deilt þekkingu á myndsköpun. Í klaustrunum voru eflaust skrifaðar bækur og afritaðar á skinn eins og í klaustrum Evrópu en slíkt var líka gert á stórbýlum. Í íslenskum handritum er víða að finna lýsingar en svo kallast myndskreytingar handrita, t.d. af upphafsstöfum en einnig myndir sem tengjast efni þeirra. Af öðrum listmunum sem varðveist hafa frá öldunum eftir landnám eru kirkjugripir í meiri hluta.

Eftir siðaskiptin lögðust klaustrin af en kirkjurnar héldu þó áfram að vera helsti staður myndlistar. Margir listmunir sem varðveist hafa eru ómerktir og ekki vitað hverjir gerðu þá en þó eru varðveittir gripir eftir nokkra þekkta íslenska listamenn sem voru uppi á 16., 17. og 18. öld. Gripir þessir eru frekar myndverk en skraut og ýmist málaðir eða útskornir. Þá hefur varðveist listfengur myndvefnaður og útsaumur en sjaldnast er vitað hvaða listamenn unnu þau verk. 

Einn þekktra íslenskra listamanna frá þessum tíma var séra Hjalti Þorsteinsson í Vatnsfirði (1665–1754). Hann naut tilsagnar í teikningu þegar hann var ungur en lærði svo til prests í Kaupmannahöfn en vitað er að þar varði hann frítíma sínum til að læra hljóðfæraslátt, höggmyndalist og málaralist. Eftir séra Hjalta hafa varðveist bæði málverk og útskornir gripir en talið er að mun fleiri verk séu eftir hann.

Predikunarstóll
Predikunarstóll úr kirkjunni í Vatnsfirði við Ísafjarðardjúp sem séra Hjalti gerði.
Þjóðminjasafnið: 10476/1929-12